Organen: geven of nemen?
Na jaren gesteggel heeft de Eerste Kamer vorige week ingestemd met een D66-voorstel om over te gaan tot een automatisch donorregistratiesysteem (ADR). Kern van deze wet is dat iedereen automatisch donor is, tenzij hij of zij zelf in een register aangeeft dat dit niet het geval is.
De reden voor deze wet is dat er jaarlijks ongeveer 150 mensen sterven omdat er geen orgaan beschikbaar is. Het is dus gewenst dat er meer mensen donor zouden zijn. Nu is het zo dat ruim 3,6 miljoen mensen zich als zodanig hebben geregistreerd, maar zolang deze mensen leven zijn hun organen niet beschikbaar. Daarom wil D66 het systeem omdraaien, zodat iedereen, bewust of onbewust, donor wordt, tenzij hij uitdrukkelijk aangeeft dat hij dat niet wil. Maar het woord donor krijgt daardoor een totaal andere lading.
Organen geven
Donatie, dat betekent eigenlijk schenking. Oftewel, je geeft iets weg. Dat kan geld zijn, voor een goed doel. Of goederen, bijvoorbeeld voor een rampgebied. Of bloed of plasma, als je bloeddonor bent of plasma geeft bij een bloedbank.
Het kan ook gaan om orgaandonatie, waarbij je één of meer organen schenkt. Dat laatste kan ook gebeuren door een levend persoon. Denk aan het doneren van één van je twee nieren aan een familielid. Heel ingrijpend, ook voor de donor. Daarom is het ook zo belangrijk dat het een schenking is. Niemand kan je er toe verplichten.
Er zijn ook veel mensen die laten registreren dat ze hun organen willen geven als ze zelf sterven. Daar kunnen allerlei vragen bij komen kijken, die heel indringend zijn. In dit korte bestek is het niet mogelijk om die vragen allemaal te beantwoorden. Nu gaat het vooral over wat de nieuwe wet doet.
Organen nemen
De nieuwe wet draait eigenlijk het systeem om. Vanaf 1 juli 2020 is iedereen automatisch opgenomen in een register. Als je geen actie onderneemt, dan staat er bij je naam: “Geen bezwaar.” Oftewel, dan zegt de overheid via deze wet dat je organen mogen worden uitgenomen, omdat je daar geen bezwaar tegen hebt gemaakt. Als je wel bezwaar hebt kun je dat in het register laten aantekenen. Je kunt ook laten aantekenen dat je nabestaanden mogen besluiten of er organen gedoneerd mogen worden, ja dan nee.
Dit is een forse inbreuk op het lichaam van iedereen. De vraag is immers, van wie is het lichaam van een mens als hij sterft? Mag de overheid daar zo maar beslag op leggen? Dat is toch in strijd met de Grondwet, artikel 11: ‘Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam’.
Bij die beperkingen moet je denken aan wetten die regelen dat de politie iemand mag fouilleren of een bloedproef nemen als je verdacht wordt van alcoholmisbruik bij een ongeval. Dat is allemaal zorgvuldig geregeld in de wetten van ons land. En nu wordt dat plotseling anders als iemand komt te overlijden. Dat is een zware inbreuk op de onaantastbaarheid.
Nabestaanden
Uiteindelijk is er lang gedebatteerd over de rechten van de nabestaanden. Die moeten, bij het overlijden van een familielid, beslissen over de donatie. Zij krijgen te horen dat iemand geregistreerd staat met “Geen bezwaar’. Maar misschien weten ze helemaal niet of hun geliefde geen bezwaar had. Dan moeten zij aannemelijk maken dat de stervende persoon geen donor zou willen zijn. Wat een aangrijpende beslissing wordt dan gevraagd van hen die om hun familielid heen staan en afscheid willen nemen.
Memento mori
Het gaat hier over het ingrijpen van de overheid in het stervende lichaam van een mens. In plaats van het schenken door de donor, wordt in deze wet het nemen door de overheid geregeld.
Dat betekent dat iedereen eigenlijk gedwongen wordt om na te denken over zijn of haar dood. Wat moet er dan gebeuren? Dit vraagt nadrukkelijk om bezinning en toerusting. Nogmaals, in dit artikel kunnen niet alle aspecten van het wel of niet donor willen zijn worden behandeld. Misschien dat dit nog eens in De Saambinder kan worden behandeld, want velen zullen behoefte hebben om hier meer over te weten te komen.
Nu blijft er één gedachte over. De overheid dwingt ons na te denken over ons sterven. Daar moeten we echter niet mee wachten tot 1 juli 2020, ook niet tot de eerste campagnes rond de nieuwe wet. Maar vandaag nog, niet om ons lichaam of om onze organen, maar om onze onsterfelijke ziel: Memento mori!
Peter Schalk
Bron: De Saambinder
Publicatiedatum: 22-02-2018