Veel gestelde vragen
Komt er een landelijke vaccinatieplicht?
Zowel juridisch als ook politiek bestaan grote bezwaren tegen een algemene vaccinatieplicht voor de Nederlandse bevolking. Een verplichte inenting met een vaccin vormt een forse inbreuk op het grondrecht van de onaantastbaarheid van het lichaam, zeker nu de risico’s van een dergelijk vaccin op lange termijn onduidelijk zijn. De regering is daarom terecht zeer terughoudend als het gaat om een algemene verplichting. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen: ook dit grondrecht kan bij een wet worden ingeperkt. Een dergelijke wet is de Wet publieke gezondheid (WPG). Het Coronavirus is op grond van de WPG uitgeroepen tot een zogenaamde infectieziekte klasse A, de categorie van gevaarlijkste ziektes. Deze wet biedt handvatten voor de overheid om eventueel wel verplichtingen in te stellen, onder zeer strikte voorwaarden. Maar daar komt naast de juridische ook de politieke gevoeligheid om de hoek kijken. Vooralsnog is het absoluut helder: er is geen verplichting tot vaccinatie in Nederland.
Er is in Nederland geen algemeen vaccinatieplicht, maar kan mijn werkgever mij wel verplichten?
Nee. De wet is helder: op dit moment mag dit gewoon niet. Maar met dit antwoord zijn we er niet helemaal. Een grondrecht heeft niet altijd een onbeperkte werking tussen werkgever en werknemer. Een werknemer die met een beroep op het grondrecht van de lichamelijke integriteit weigerde bloed af te staan ten behoeve van een 0-meting voor een loodtest, werd volgens de rechter terecht ontslagen. Een grondrecht heeft in de eerste plaats werking tegenover de overheid, maar niet tussen burgers onderling. Maar dit gegeven heeft op dit moment geen betekenis voor vaccinatie: die kan de werknemer weigeren. Onder omstandigheden kan het in bepaalde werksituaties, bijvoorbeeld in de zorg, wel zo zijn dat de weigering om te vaccineren consequenties met zich mee kan brengen. Bijvoorbeeld dat bepaalde werkzaamheden niet verricht kunnen worden. Maar deze beslissing zal heel zorgvuldig genomen moeten worden. En zeker als er goede alternatieven zijn voor vaccinatie, zoals veelvuldig en snel testen, gecombineerd met beschermende hygiënemaatregelen, mag een werkgever u niet zomaar van uw eigen werkzaamheden afhalen.
Mag de werkgever bijhouden welke werknemers gevaccineerd zijn en welke niet?
Nee. Op grond van de AVG geldt dat het al dan niet gevaccineerd zijn een bijzonder (medisch) persoonsgegeven is. Die mogen niet zomaar bewaard worden, en zeker niet zonder de toestemming van de medewerker. Het gaat hier ook om medische gegevens waar een werkgever niet zomaar, zonder objectieve en gelegitimeerde noodzaak, naar mag vragen. Ook mag de werkgever geen medische of gezondheidsvragen stellen om te verifiëren of de werknemer aan bepaalde (gezondheids)vereisten voldoet. Die vragen mogen eventueel wel aan een bedrijfsarts gesteld worden.
Kan mijn werkgever in de zorg mij verplichten tot vaccineren met een beroep op de veiligheid en de gezondheid van de patiënten en de verpleegden? De gezondheidsrisico’s zijn hoog en de verpleegden zijn heel kwetsbaar.
Ook in deze situatie, hoe lastig ook, kan u nog steeds niet verplicht worden tot vaccinatie, althans niet onder de huidige wetgeving en jurisprudentie. Maar het is wel voorstelbaar dat de werkgever er in slaagt om aan te tonen dat voor het kunnen verrichten van werkzaamheden waarbij nauw contact met de verzorgden en verpleegden vaccinatie erg wenselijk is, en dat vaccinatie in dat geval de risico’s op besmetting significant beperkt. In dat geval is het denkbaar dat er een zekere druk op de werknemer zal worden gelegd met behulp van objectieve en verifieerbare argumenten. Ook dan blijft de werknemer vrij om te beslissen al dan niet te vaccineren, maar zou een weigering er toe kunnen leiden dat bepaalde werkzaamheden niet mogen worden uitgeoefend. Tot die maatregel mag een werkgever echter niet zomaar overgaan. Zeker niet als er goede alternatieven voor vaccinatie aanwezig zijn, zoals snel en veelvuldig testen gecombineerd met uitgebreide hygiëne- en beschermingsmaatregelen,
Mijn werkgever zegt dat hij wettelijk verplicht is om zorg te dragen voor een gezonde werkomgeving en dat ik mij daarom tegen corona moet laten vaccineren. Is dat terecht?
De zorgplicht voor een gezonde werkomgeving gaat wel heel ver. Een werkgever moet ook echt maatregelen nemen om gezondheidsrisico’s zoveel mogelijk te beperken. Hoe ver die maatregelen moeten gaan, hangt weer af van de grootte van de kans dat een risico zich voordoet. Dat is dus erg afhankelijk van de situatie. Is er sprake van een groot risico, dan kan het aanbieden van een vaccinatie een passende maatregel zijn. Maar een verplichting is juridisch een stap te ver.
Kan ik bij een sollicitatie worden afgewezen omdat ik me niet wil laten vaccineren?
Eigenlijk gaat het hier om de vraag of een werkgever vaccinatie als functie-eis mag aanmerken. Juridisch ligt het wel wat ingewikkeld. In specifieke werksituaties is het denkbaar dat een werkgever dit verlangt, maar het is maar zeer de vraag of dat mag leiden tot een afwijzing voor de functie wanneer de werknemer zich niet wil laten vaccineren. Je gaat dan namelijk onderscheid maken en dat onderscheid mag alleen maar gemaakt worden (op grond van de Algemene wet gelijke behandeling) voor zover dit onderscheid objectief gerechtvaardigd is voor een legitiem doel (bijvoorbeeld gezondheid) en het middel (vaccinatie) passend en noodzakelijk is En het is maar zeer de vraag of dat laatste het geval is. Bij Hepatitis B weten we dat er goede alternatieven voor vaccinatie, bijvoorbeeld de periodieke bloedtesten. Daarom mogen werknemers die zich niet willen inenten tegen Hepatitis B om die reden ook niet geweigerd worden: weigering zou een op grond van de wet verboden onderscheid zijn.
Raadt de RMU vaccinatie af?
De RMU raadt vaccinatie niet af. Voor alles wil de RMU dat u de vrijheid heeft uw eigen gewetensvolle afweging te maken. De RMU begrijpt dat er zorgen zijn rondom de betrouwbaarheid van vaccinaties, maar ook rondom de veiligheid van werknemers en diegenen me wie zij contact hebben. Het is daarom hard nodig dat er vooral goede en betrouwbare informatie verstrekt wordt, die bij de afweging kunnen helpen. Wij willen u bij deze afweging met raad en daad helpen.
Wat vindt de RMU van wel of niet vaccineren?
De RMU wil recht doen aan alle mogelijk bezwaren tegen een vaccin die leden van de RMU kunnen hebben. Er moet ruimte zijn voor gewetensbezwaar en voor een eigen afweging. Bezwaren tegen vaccinatie wuiven wij daarom zeker niet weg. Wij maken ons dus sterk voor keuzevrijheid, en willen onze leden hierbij helpen. Aan de andere kant maken we ons ook sterk voor veilige en gezonde werkplekken, maar wel vanuit de notie dat op een gezonde manier je werk kunnen doen veel meer inhoudt dan een vaccinatie. Het gesprek over al dan niet vaccineren moet daarom mogelijk blijven, ook op de werkvloer. De RMU wil u hierbij terzijde staan.
Maakt u zich zorgen over uw positie op de werkvloer? Leden van de RMU worden gratis geadviseerd en geholpen bij vragen rond dit onderwerp. Goed advies en betrouwbare informatie is belangrijk.