Juridische verkenning rondom vaccinatieplicht

januari 2021

Wat zegt de Grondwet en EVRM?

Vanuit de grondwet is met name artikel 11 (recht op onaantastbaarheid van het lichaam) en artikel 22 (overheid treft maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid) van belang in het kader van de vaccinatie. In Europees verband spelen de artikelen 2 (recht op leven), 8 (recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven) en 9 (vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst) van het EVRM een rol.

Is een vaccinatieplicht voor iedereen mogelijk?

Vaccinatieplicht voor iedereen ligt juridisch ingewikkeld. In de huidige omstandigheden is het onmogelijk, maar voor de toekomst niet geheel uit te sluiten.

De grondwet hoeft niet te worden gewijzigd om tot vaccinatieplicht, dwang of drang te komen. Maar een wettelijke grondslag voor een algehele vaccinatieplicht in Nederland is er niet. Juridisch gezien ligt dit ingewikkeld. Het is niet goed denkbaar dat door middel van een Noodwet een vaccinatieplicht kan worden ingevoerd.

Covid-19 is tot een infectieziekte categorie A verklaard in de Wet Publieke Gezondheid. De bevoegdheden die in deze wet zijn toegekend aan bijvoorbeeld de Voorzitter van een Veiligheidsregio kunnen op dit moment nog niet leiden tot vaccinatiedwang of –drang. Maar verdergaande inbreuken op de persoonlijke levenssfeer zijn wel denkbaar.

Met het oog op botsende grondrechten, zal er dan wel een weging moeten plaats vinden. Bijvoorbeeld met betrekking tot de proportionaliteit (staat het middel in verhouding tot het doel) en subsidiariteit (is er een minder ingrijpende maatregel mogelijk).

Kan een wetgever vaccineren afdwingen vanuit de Arbowetgeving?

De Arbowetgeving biedt ook onvoldoende handvatten. De werkgever in de zorg moet zorgen voor een veilige werkomgeving. In die zin kan van de werkgever misschien verlangd worden, dat hij een vaccinatie aanbiedt aan zijn personeel. Inenten vindt echter formeel plaats in het kader van een geneeskundige behandelingsovereenkomst. De informatieverplichting die daar bij hoort, kan een werkgever niet zomaar overslaan. Voor een vaccinatieplicht biedt de Arbowetgeving geen aanknopingspunten. Hooguit kan in uitzonderingsgevallen bij een medische aanstellingskeuring het wel of niet ingeënt zijn een rol spelen. 

Wat zijn de consequenties op de werkvloer als iemand zich niet laat inenten? 

Van belang daarbij is de vraag of er alternatieven zijn voor een inenting. Daarbij kun je denken aan regelmatig testen en/of hygiënemaatregelen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast speelt ook de AVG een rol. De werkgever mag de werknemer daarom niet vragen of hij is ingeënt. Doet hij dat bijvoorbeeld wel bij een sollicitant, dan kan er sprake zijn van ongerechtvaardigd onderscheid. Zoals wanneer de sollicitant daarop niet of ontkennend antwoord en vervolgens om die reden afgewezen wordt.

Maakt u zich zorgen over uw eigen rechtsbescherming? Laat u dan ondersteunen door de RMU. De RMU zet zich in voor keuzevrijheid rondom vaccinatie. Goede informatie en ondersteuning is nodig.

Meer informatie over vaccinatieplicht op de website van de RMU